Die laatste mogelijkheid is onwaarschijnlijk, maar in de Verenigde Staten wordt een tweeledige poging ondernomen om het waarschijnlijker te maken. Tot een paar weken geleden werd algemeen aangenomen dat een regering-Biden snel in actie zou komen om de schade te herstellen die Donald Trump heeft aangericht door zich terug te trekken uit het verdrag van 2015, waarin Iran beloofde vijftien jaar lang niet aan kernwapens te werken, maar dat hoeft niet zo te zijn.

Waarom heeft Trump zich überhaupt teruggetrokken? Puur uit wrok, eigenlijk.

Alle inlichtingendiensten ter wereld, ook de Amerikaanse, waren het erover eens dat Iran zich nauwgezet hield aan de voorwaarden van het verdrag uit het Obama-tijdperk, maar Trump vernietigde systematisch elke verworvenheid van de 'zwarte, buitenlandse bedrieger' die hem in het Witte Huis voorging. Als Obama de Amerikanen het eeuwige leven had geschonken, zou Trump hebben geprobeerd dat ongedaan te maken.

Iran vraagt niet eens om een verontschuldiging, hoewel het die zeker verdient. Het wil alleen dat de Verenigde Staten de internationale sancties intrekken die door het verdrag van 2015 werden beëindigd, maar die Trump in 2018 eenzijdig opnieuw heeft ingesteld, tegen de wil van alle andere grootmachten (Groot-Brittannië, China, Frankrijk, Duitsland, de Europese Unie en Rusland).

Dat kon in één dag, en zodra het zover was, beloofde de Iraanse president Hassan Rouhan, zou Iran binnen enkele uren terugkeren tot naleving. 'Terugkeren', want om alle andere ondertekenaars te motiveren druk uit te oefenen op de Verenigde Staten om terug te keren naar het verdrag, is Iran zelf medio 2019 begonnen met een traag op gang komende reeks afwijkingen van de verdragsvoorwaarden.

Iran ging niet overhaast over tot vergelding. Het wachtte eerst een jaar en zei tegen de Europese mogendheden dat het de letter van het verdrag zou blijven naleven als zij Iraanse banken en oliemaatschappijen zouden toestaan om handel met hen te blijven drijven. De Europeanen durfden het niet aan, omdat ze wisten dat Trump de Europese banken en bedrijven zou straffen als ze dat zouden doen, dus Iran bleef met de gebakken peren zitten.

Toen Iran de verdragsvoorwaarden begon te schenden, deed het dat langzaam en met veel waarschuwingen, één bepaling per keer, en liet het de inspecteurs bij elke stap zien wat het deed: eerst verhoogde het het niveau van uraniumverrijking van de in het verdrag overeengekomen 3,67% naar 4,5% in november 2019, en vervolgens ging het een jaar later naar 5%.

Toen de Verenigde Staten en Israël vorig jaar echter hun moordcampagne tegen hooggeplaatste Iraanse militairen en wetenschappers hervatten - generaal Qassem Soleimani in januari en 's lands hoogste nucleaire wetenschapper, Mohsen Fakhrizadeh, in november - greep het Iraanse parlement in.

Iran is een gedeeltelijk democratisch land, en het parlement wordt momenteel gedomineerd door conservatieven die genoeg hebben van het lange geduld van president Rouhani in deze kwestie. Drie maanden geleden vaardigden zij een reeks termijnen uit waarbinnen Iran ernstigere aspecten van het verdrag zou moeten schenden indien de Verenigde Staten zich niet opnieuw bij het verdrag zouden aansluiten.

De eerste van deze deadlines, wanneer Rouhani's regering verplicht zal zijn om inspecties op korte termijn door het Internationaal Agentschap voor Atoomenergie te blokkeren, is nog maar een week verwijderd: 21 februari. De regering-Biden zou dat kunnen voorkomen door eenvoudigweg te verklaren dat zij zonder voorwaarden zal terugkeren tot het verdrag, maar het lijkt erop dat de domheid van Trump aanslaat.

"Zal de VS eerst de sancties opheffen om Iran terug naar de onderhandelingstafel te krijgen?" vroeg CBS News een week geleden aan Joe Biden. "Nee," antwoordde hij, en de woordvoerder van het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken Ned Price werkte dat later uit: "We blijven er bij Teheran op aandringen om de volledige naleving van de [nucleaire deal] te hervatten...want dat zou voor ons de weg vrijmaken voor diplomatie."

Trump mag dan weg zijn, het realisme heeft zijn weg naar Washington nog niet gevonden. Wanneer de Verenigde Staten zonder goede reden een verdrag verbreken en tientallen miljoenen Iraniërs in armoede storten, is het niet de plicht van het slachtoffer om eerst al zijn tegenmaatregelen in te trekken om zijn goede trouw te bewijzen.

Het zou gemakkelijk zijn een dans te choreograferen waarin Iran en de Verenigde Staten deze confrontatie stap voor stap eenstemmig ongedaan maken, en zo het gezicht van Amerika te redden door nooit te vermelden wie de oorzaak is. Maar erop aandringen dat de Iraniërs eerst in actie komen, alsof zij de schuldigen zijn, is een non-starter: het zijn misschien geen tweejarigen, maar ze hebben hun trots. Ze zijn ook niet volwassen.

Wat Biden echt niet moet doen, is eisen dat Iran meer concessies doet dan het verdrag van 2015 voordat hij instemt met het beëindigen van de sancties. Dat was het spel van Trump, en met al dat gepraat over 'de weg vrijmaken voor diplomatie' komt Biden daar gevaarlijk dicht in de buurt.


Author

Gwynne Dyer is an independent journalist whose articles are published in 45 countries.

Gwynne Dyer