De Britse premier heeft het toen niet gezegd, maar zijn succesvolle campagne om het Verenigd Koninkrijk te bevrijden uit de kwade klauwen van de Europese Unie (Brexit) was slechts Fase één van zijn masterplan. Fase twee is zijn plan om Engeland te bevrijden uit de kwade klauwen van het Verenigd Koninkrijk.

Een nipte meerderheid van de Engelsen stemde in het referendum van 2016 om de EU te verlaten, maar zowel Schotland als Noord-Ierland stemden sterk om te blijven. Dat gaf Fase Twee een voorsprong, omdat Johnson en de Brexiters in feite zowel Noord-Ierland als Schotland dwongen om te kiezen tussen Engeland en Europa. In beide landen kan het antwoord "Europa" zijn.

Voor Schotland is het een eenvoudige keuze. Als een natie van vijf miljoen zonder grote historische trauma's of vijanden, zouden de Schotten waarschijnlijk graag weer lid van de EU worden. Als de Schotse Nationale Partij bij de verkiezingen in mei in Schotland een meerderheid behaalt, belooft SNP-leider Nicola Sturgeon een tweede onafhankelijkheidsreferendum te houden "in de eerste helft van het volgende (Schotse) parlement".

Het laatste onafhankelijkheidsreferendum in Schotland, in 2014, leverde 55-45 stemmen op om in het Verenigd Koninkrijk te blijven, maar het is moeilijk te zeggen hoe een tweede referendum zou uitpakken. Veel Schotten hebben er een diepgewortelde hekel aan om door de Engelsen uit de EU te worden gesleurd - maar velen zouden ook niet gelukkig zijn met een harde grens met Engeland. Wat er ook gebeurt, het zou een volledig vreedzaam proces zijn.

Dat geldt niet voor Noord-Ierland.

"Norn Iron", zoals de plaatselijke bevolking het noemt, werd precies een eeuw geleden opgericht op verzoek van de militante protestantse meerderheid, terwijl de rest van het eiland onafhankelijk werd als de (hoofdzakelijk katholieke) Republiek Ierland. Noord-Ierland is sindsdien altijd een twistpunt geweest, waarbij de katholieke minderheid in het noorden altijd heeft verlangd naar hereniging met de republiek.

Het Ierse Republikeinse Leger (IRA), het belangrijkste instrument voor dat verlangen, heeft een groot deel van die tijd een gewapende strijd gevoerd tegen de plaatselijke protestanten en de Britse regering, maar de laatste ronde van de "Troubles" eindigde in 1998 met het vredesakkoord van Goede Vrijdag. Helaas hebben Brexit en Johnson dat akkoord ongedaan gemaakt.

Het Goede-Vrijdagakkoord zorgde voor een machtsdeling tussen protestantse en katholieke politieke partijen in het noorden en de grens werd onzichtbaar, zonder controles aan de grensovergangen. Katholieken in het noorden konden desgewenst zelfs aanspraak maken op het staatsburgerschap van de republiek.

Het werkte omdat de meeste mensen de eindeloze moorden beu waren en omdat de deal enkele grote ergernissen voor de katholieken wegnam, waaronder met name de "harde" grens - maar vooral omdat het hogere katholieke geboortecijfer uiteindelijk een katholieke meerderheid in het noorden zou opleveren, op welk moment de hereniging door een vreedzame stemming tot stand zou kunnen komen.

Brexit heeft dat allemaal overhoop gehaald. Als het VK de EU zou verlaten, moest er ergens een harde grens komen, want de Republiek zou er niet over piekeren om te vertrekken.

De nieuwe douane- en immigratiecontroles op de voor de hand liggende plaats, tussen Noord-Ierland en de Republiek, zou het Goede-Vrijdagakkoord tenietdoen en waarschijnlijk de IRA weer aan het bombarderen en schieten krijgen. Dus koos Johnson ervoor de protestanten in de steek te laten door de nieuwe grens in de Ierse Zee te leggen, tussen Groot-Brittannië en Noord-Ierland.

Zo kreeg hij een Brexit-deal met de EU ondertekend - maar om een opstand tegen die grens door 'Loyalisten' (Noord-Ierse protestanten) uit te stellen, loog hij gewoon en zei dat het niet als een grens zou werken. Er zouden geen douanecontroles zijn, geen papierwerk, helemaal niets van dat alles - en de arme drommels geloofden hem. Nu zijn ze wakker geworden en zien ze de waarheid.

In de praktijk maakt Noord-Ierland nog steeds deel uit van de EU, met een douanegrens tussen het land en de rest van het VK. De Loyalisten voelen zich in de steek gelaten - en dit komt net nu de katholieke bevolking van Noord-Ierland eindelijk de protestanten inhaalt.

Het zijn dus de Loyalistische milities die nu de oorlog in de straten opnieuw beginnen, en de katholieken aanvallen in de hoop een afglijden naar de Republiek te stoppen. Er zouden heel wat mensen kunnen sterven voor het voorbij is, maar de glijbaan is nu waarschijnlijk niet meer te stoppen. Johnson zal zeker niet in een greppel sterven om het te stoppen.

Dan blijft alleen Wales over. Het is moeilijk voor te stellen dat Wales 750 jaar nadat de Engelsen het hebben veroverd, vertrekt, maar Boris Johnson is een universele oplosser. Plaid Cymru, de nationalistische partij van Wales, belooft een onafhankelijkheidsreferendum tegen 2026 als ze de verkiezingen van volgende maand wint. Een schone lei voor Boris?


Author

Gwynne Dyer is an independent journalist whose articles are published in 45 countries.

Gwynne Dyer