Misschien herinnert u zich nog dat ik enkele maanden geleden 'Vinha Velha' bezocht (verhaal nog steeds online beschikbaar), een biologische boerderij gelegen aan de westkust dicht bij het idyllische stadje Barão de São João. Hier ontmoette ik de zussen Clara en Delia en kwam ik meer te weten over hun boerderij en hoe hun vader, Hubert, deze in de jaren '80 had gesticht en meer dan 80.000 bomen had geplant op dit 140 hectare grote stuk land. Terwijl ik daar was ontmoette ik Matthijs Wansink of Mattie, die vorig jaar op de boerderij was komen logeren en op slag verliefd werd. Mij werd verteld dat hij de 'boomplant' kant van de zaak deed.

Helaas was dit te veel om in één keer te schrijven en ik was al druk bezig in me op te nemen wat Delia me vertelde over de productie van haar biologische zaden. Ik beloofde Mattie echter dat ik "op een dag" terug zou komen om meer te weten te komen.

Eerlijk gezegd was ik stiekem heel blij dat ik een excuus had om terug te gaan naar deze nogal magische plek en deze keer kreeg ik dingen te zien die ik bij mijn eerste bezoek had gemist. Toen Mattie en ik voor een ijsthee gingen zitten voor het prachtige houten huis waar hij verblijft, vertelde hij me dat het vanaf het moment dat hij op de boerderij aankwam als thuis had gevoeld. Mattie is opgegroeid op een soortgelijke boerderij in Nederland, en alle verhalen van Hubert, die helaas in 2017 is overleden, deden hem denken aan zijn vader, die ook erg idealistisch was en zich inzette voor samenwerking met de natuur. Hij werd vastbesloten om te helpen zijn nalatenschap voort te zetten en heeft The Restore Nature Foundation opgericht.

Zuid-Portugal is een van de droogste plekken van Europa en Mattie ziet het als de frontlinie in de strijd tegen woestijnvorming en klimaatverandering. De missie van de stichting is om "natuurlijke ecosystemen te herstellen en mensen in staat te stellen een hoopvolle toekomst op te bouwen door een positieve invloed uit te oefenen op de natuur". Misschien kun je nu het beste met me meelopen als we een rondje over de boerderij lopen en Mattie me een beetje vertelt over hoe ze dit van plan zijn te gaan doen.

Meer dan alleen bomen planten

We begonnen de rondleiding met het gebied rond Mattie's huis waar het mogelijk was om, op kleinere schaal, voorbeelden te zien van enkele land- en bosbouwtechnieken die hij wil gaan toepassen. Het eerste wat hij me liet zien was een baby kurkeik die niet alleen omringd was door een overvloed aan andere planten, waaronder broccoli en diverse bloemen, maar ook een kleine cactusvijg. Goh, wat een jungle en je zou denken dat ze met elkaar zouden wedijveren om hulpbronnen, maar in feite betekent deze slimme planttactiek dat, net zoals in de natuur gebeurt, al deze verschillende planten een zogenaamde symbiotische relatie ontwikkelen - en elkaar helpen.

De cactusvijg is namelijk een zeer veerkrachtige plant die bijna overal kan groeien en de bijzondere kracht heeft om water uit de lucht op te nemen en in de bodem te brengen. Hij helpt dus niet alleen de kwetsbare jonge kurkeik gehydrateerd te blijven, maar als je de cactus op de juiste plaats plant, kan hij ook een muur vormen om zijn meer gevoelige maatje af te schermen van zowel de felle middagzon als, in het geval van Vinha Velha, de overheersende noordwestenwind.

Fruit en groenten zoals broccoli, aardbei, courgette en pompoen, die ook rond Mattie's bomen groeien, helpen ook schaduw te creëren voor de grond rond de boom en voorkomen verdamping - en sommige zijn zelfs 'stikstofbinders'. Hoe zit het met de bloemen? Die zorgen niet alleen voor een mooi vleugje kleur, wat, laten we eerlijk zijn, iedereen opvrolijkt, maar ze zorgen er ook voor dat het hier wemelt van de plaatselijke bestuivers. Dus, het is een win-win-win. Je eet de groenten (en zelfs de cactusvijgen) terwijl je wacht tot de eik volwassen is en hier is de echte clou - je hoeft maar op één plek water te geven.

Natuurlijk, dat is als niemand ze eerst opeet. De koeien van de boerderij grazen op het droge gras in het veld naast Mattie's minituintje en hebben duidelijk de hele dag niets anders te doen gehad dan verlangend te staren naar zijn steeds groter wordende overvloed. Tot Mattie's grote ongenoegen maakten ze onlangs van de gelegenheid gebruik om een groot deel van zijn harde werk op te peuzelen, toen er kortsluiting ontstond in het elektrische hek. Je kunt geen plannen maken voor 'daden van God' en Mattie zei dat de koeien in ieder geval wat fantastische mest in hun kielzog achterlieten.

Hoe dan ook, er valt over dit alles nog veel meer te zeggen, maar ik denk dat Mattie's mini-tuintje de essentie weergeeft van wat hij in de bossen wil bereiken. In plaats van monoculturen van slechts één soort, wil hij veel verschillende inheemse soorten samen planten, om een enorme biodiversiteit te creëren, waarbij iedereen zijn steentje bijdraagt om zijn buren te helpen om samen groot en sterk te worden.

Gemeenschap - Gemeenschap
Maar hij wil niet alleen de planten laten samenwerken en elkaar laten ondersteunen. Hij wil ook de gemeenschap bij elkaar brengen. Mattie vertelde me veel over de 'Friday for Future' evenementen die ze organiseren waar gelijkgestemde buurtbewoners langs kunnen komen om verschillende technieken te leren en te bespreken en samen aan projecten te werken. Een van de dingen waar ze aan gewerkt hebben is een bamboe boomkwekerij, wat betekent dat ze een veel grotere variëteit aan inheemse soorten kunnen produceren voor een stuk goedkoper dan wanneer ze die elders moeten kopen.

Over de toekomst gesproken, ze zijn ook begonnen de kinderen erbij te betrekken door hen te leren hoe ze bomen moeten planten en hen bij het proces te betrekken. Zo kunnen ze een band met de natuur ontwikkelen en als ze terugkomen, zien ze de vooruitgang van 'hun boom'.

Herstel de waterkringloop

Mij is ooit verteld dat we hier in Portugal evenveel regen krijgen als in het zuiden van Engeland. Maar het cruciale verschil is dat het in Engeland in een eentonig miezerbuitje naar beneden komt, zodat het ruim de tijd heeft om in de grond te trekken. Hier echter, hoe zal ik het zeggen... "It never rains, it pours", en de stortvloed van regen scheurt recht langs de hellingen naar beneden en het heeft nauwelijks tijd om te "stoppen en te zinken" voordat het weer in de zee wordt gespoeld. Dat is de reden waarom overal waar ik schijnbaar kom voor deze Renature-verhalen, mij voortdurend de voordelen van 'swales' worden getoond.

Dijken zijn in feite strategisch geplaatste hopen aarde of rotsen die zorgvuldig langs de hellingen worden aangelegd om te voorkomen dat het water zo'n haast krijgt en om het naar een plaats te leiden waar het de tijd krijgt om in de bodem te weken.
Mattie heeft hetzelfde plan, evenals andere plannen om dammen te bouwen op het laagste punt van het land. Het belangrijkste is echter manieren te vinden om te voorkomen dat het water ontsnapt en het daarheen te leiden waar het nodig is, zodat het naar beneden kan zakken en de grondwaterspiegel kan doen stijgen.

Meer te weten komen

Ik kan hier niet veel over zeggen. Maar als ik uw interesse heb gewekt, kunt u nog veel meer over Mattie en de stichting te weten komen op:
https://restorenaturefoundation.org/