Wat hebben de rijke landen van de wereld gedaan? Zoals de dronkaard die zijn verloren autosleutels bij het licht van de straat zoekt - "Waar heb je ze laten vallen?" "Daarginds." "Waarom zoek je ze dan hier?" "Hier is het licht beter." - verboden ze het reizen vanuit landen in zuidelijk Afrika.

Op 23 november hebben wetenschappers in Botswana 99 sequenties van het genoom van Sars-CoV-2 geüpload naar het Wellcome Sanger Institute in het Verenigd Koninkrijk, dat sinds maart 2020 als clearinghouse voor meer dan een miljoen van dergelijke sequenties uit tientallen landen fungeert. Zij merkten op dat drie van de genomen leken af te wijken van de gebruikelijke Delta-variant.

Op dezelfde dag uploadde een apart team in Zuid-Afrika de genomen van zeven Covid-monsters met dezelfde verdachte mutaties in het spike-eiwit dat het virus gebruikt om menselijke cellen te infecteren. Binnen enkele uren konden wetenschappers overal ter wereld die genomen op het web bestuderen, en binnen 72 uur verklaarde de Wereldgezondheidsorganisatie dat we met een vijfde "zorgwekkende variant" te maken hebben.

Waarop de rijke landen van het mondiale noorden onmiddellijk hun poorten sloten voor reizigers uit Zuid-Afrika en negen andere landen in dezelfde regio. Het is niet eens duidelijk of de variant daar voor het eerst is opgedoken, maar laat dat allemaal maar zitten.

Prof. Tulio de Oliveira, de in Durban gevestigde wetenschapper die de leiding heeft bij het onderzoek naar de nieuwe variant, wees erop dat Zuid-Afrika "zeer transparant is geweest met wetenschappelijke informatie... De wereld moet Zuid-Afrika en Afrika steunen en niet discrimineren of isoleren." Geen schijn van kans.

Tegen zondag waarschuwde de Zuid-Afrikaanse president Cyril Ramaphosa dat het reisverbod "niet is geïnformeerd door de wetenschap, noch effectief zal zijn in het voorkomen van de verspreiding van deze variant. Het enige wat het reisverbod zal doen, is de economieën van de getroffen landen verder beschadigen en hun vermogen om te reageren op en te herstellen van de pandemie ondermijnen."

Waar moeten we beginnen? Misschien met het feit dat er geen land is dat "Afrika" heet. Zo is er bijvoorbeeld geen tekort aan vaccins in Zuid-Afrika, een halfontwikkeld land waar het grootste probleem de terughoudendheid ten aanzien van vaccins is. De toegang tot internet is er hoog en het wantrouwen tegenover de autoriteiten is nog groter, zodat slechts 27% van de Zuid-Afrikanen volledig gevaccineerd is.

Dit is wat je het probleem van de "digitale boer" zou kunnen noemen, en het wordt gedeeld door sommige volledig ontwikkelde landen zoals Rusland (slechts 43% van de bevolking dubbel gevaccineerd) en Duitsland (68%), en ook door Trump-aanhangers in de Verenigde Staten (ca. 50%).

Cynici zouden kunnen zeggen dat dit een probleem is dat zichzelf oplost. Zoals de aftredende Duitse minister van Volksgezondheid Jens Spahn het formuleerde: "waarschijnlijk zal tegen het einde van deze winter zo'n beetje iedereen in Duitsland gevaccineerd zijn, hersteld of dood". Maar dit is niet alleen een lokaal probleem.

Het risico dat nieuwe varianten opduiken, bestaat zelfs nog in rijke landen waar het Covid-virus op grote schaal blijft circuleren. In de meeste Afrikaanse landen, en ook in de armste Aziatische landen, is het risico zeer groot en dat zal zo blijven, omdat zij gewoon niet genoeg vaccins kunnen krijgen. Een jaar nadat de eerste vaccins beschikbaar kwamen, is slechts 6% van de Afrikanen volledig gevaccineerd.

Tegen het einde van deze maand (december) zullen er in de wereld twaalf miljard vaccindoses zijn geproduceerd, wat meer dan genoeg is voor elke mens boven de 18 jaar. Maar de rantsoenering gebeurt hoofdzakelijk op basis van de prijs, zodat in de rijke landen schoolkinderen worden gevaccineerd en volwassenen een derde vaccinatie krijgen, terwijl in het zuiden van de wereld miljarden volwassenen hun eerste vaccinatie nog niet hebben gehad.

In feite houden de rijken een langdurig reservoir van potentieel verwoestende nieuwe varianten in de armere landen in stand om zichzelf op korte termijn een beetje veiliger te maken. Iedereen weet dat rijk zijn mensen hebzuchtig maakt en onbekommerd om het welzijn van anderen; dat het hen ook dom maakt, is minder bekend.

En ondertussen straffen zij ook nog eens de economieën van de armen door halsoverkop reisverboden op te leggen aan een hele regio in Afrika op verdenking van de aanwezigheid van het Omicron-virus - ook al weten we allemaal dat het virus al in Europa en Azië is vastgesteld en ongetwijfeld ook in Amerika aanwezig is (hoewel nog niet ontdekt).

De juiste zet, zelfs op dit late tijdstip, is om alle energie van de wereld te richten op het verkrijgen van vaccins in de armste landen: "niemand is veilig totdat iedereen veilig is". Omicron lijkt een groot probleem te kunnen zijn, en er kunnen nog grotere problemen achter zitten.


Author

Gwynne Dyer is an independent journalist whose articles are published in 45 countries.

Gwynne Dyer