Verrassend genoeg beschikken centrale banken slechts over een beperkte gereedschapskist. Zieke economieën reageren niet altijd op dezelfde oude remedies, hoe genuanceerd of op maat die remedies ook pretenderen te zijn. De banken zijn onlangs echter een zeer ongebruikelijke weg ingeslagen; een weg die zou kunnen leiden tot een bijna bewust aangewakkerde wereldwijde recessie.

De banken bekennen openlijk dat hun beleid tot economische problemen leidt, maar komen er niet eerlijk voor uit dat het de minstbedeelden zijn die de zwaarste klappen zullen krijgen. Een langdurige inflatiecyclus is natuurlijk niet goed voor de meeste mensen, dus de centrale banken presenteren zichzelf als een proactieve kracht die een omgeving van economische stabiliteit creëert.

Voorzichtige versoepeling

In een eerder artikel hier in The Portugal News heb ik me afgevraagd of inflatieverlagende maatregelen merkbaar andere resultaten opleveren dan wanneer er niet wordt ingegrepen. Op dit moment lijkt de inflatie voorzichtig te dalen, zij het geleidelijker dan velen een jaar geleden (vóór de oorlog van Poetin in Oekraïne) hadden gehoopt.

Het probleem is dat het huidige inflatieverhaal op zich buitengewoon is. Gewoonlijk ontstaat inflatie te midden van het tumult van een oververhitte economie die het consumentisme versterkt en tot stress leidt in de toeleveringsketens. Dit scenario leidt onvermijdelijk tot incrementele prijsstijgingen die de inflatie geleidelijk opdrijven. In dergelijke gevallen heeft een verstrakking van het monetaire beleid het gewenste effect dat de zaken op een relatief gecontroleerde en organische manier tot rust komen.

Kredietcrisis

Deze keer is de situatie echter heel anders. Veel van onze huidige problemen zijn het directe gevolg van interventies van centrale banken in het verleden, die teruggaan tot 2008 (in de nasleep van de zogenaamde "kredietcrisis"). Centrale banken drukten geld als nooit tevoren in een poging de economieën te monetariseren. Tegelijkertijd kelderde de rente voor een langere periode en werd de wereld afhankelijk van goedkoop geld. Dit betekende dat de basisrente maar één kant op kon. Omhoog! Het was gewoon een kwestie van wanneer, niet of, want de status quo was duidelijk onhoudbaar.

Net toen er voorzichtige tekenen waren van een economisch herstel na 2008, bezocht Covid-19 de wereld en werden nog meer kwantitatieve versoepeling en noodrenteverlagingen opgelegd aan toch al wankele economieën. Het blokkeren van de economie bracht de hele wereldwijde toeleveringsketen tot stilstand.

Toen de lockdowns afnamen en de economische activiteit zich begon te herstellen, werden grondstoffen en industrieproducten steeds schaarser, terwijl de economieën overspoeld werden met een overvloed aan QE-geld. Eminente economen waarschuwden dat de inflatie onvermijdelijk zou terugkeren als gevolg van de interventies van de centrale banken in combinatie met de onbedoelde gevolgen van de Covid-19 lockdowns. De tekenen van inflatie werden maar al te duidelijk. Zo schoot de prijs van nieuwe auto's omhoog omdat er een drastisch tekort was aan microchips, waardoor de voorraden van dealers kelderden. Zelfs voor de oorlog in Oekraïne stegen de energieprijzen samen met de vraag na de Covid-19.

Tegenwoordig zijn veel Covid-19 knelpunten aangepakt, waardoor de voorraden van nieuwe auto's sterk zijn toegenomen en de prijzen zijn gedaald. Op het moment van schrijven dalen ook de olieprijzen. De dalende kosten van hernieuwbare energiebronnen impliceren dat de prijs van ruwe olie op lange termijn waarschijnlijk nog verder zal dalen.

Betere isolatie

De belangrijkste conclusie die we kunnen trekken uit de oorlog van Poetin in Oekraïne is dat individuele gebieden zoveel mogelijk moeten doen om zich beter te beschermen tegen de volatiele voedsel- en brandstofprijzen. Naast de milieuvoordelen die dit scenario kan opleveren, betekent dit duidelijk dat we allemaal veel minder kwetsbaar zijn voor de grillen van despoten als Vladimir Poetin, die de vruchten van hun broodmanden en petrochemische industrie blijven gebruiken om de westerse economieën te gijzelen. Historisch bewijs toont aan hoe olierijke regimes op cynische wijze de stijgende prijzen van fossiele brandstoffen hebben gebruikt om de richting van westerse verkiezingen te beïnvloeden. Poetin is natuurlijk niet de enige leider van een olierijk land die dergelijke beproefde tactieken heeft gebruikt.

De huidige crisis rond de kosten van levensonderhoud was de kop van bijna elk recent nieuwsbulletin, samen met de dreiging van talrijke stakingen. Voeg daarbij de dreigende stroomonderbrekingen in de winter en het begint ineens angstaanjagend veel te lijken op een oude "winter van ontevredenheid" uit de jaren zeventig. Als puntje bij paaltje komt lijkt tevredenheid op dit moment ver te zoeken, vooral in het Verenigd Koninkrijk met zijn snelle wisselingen van premier en zijn beschamende lijst van verbitterde politieke rancune.

Maar de voortdurende ruimte voor prijsstijgingen kan maar tot op zekere hoogte worden benut. De meeste economen zullen verklaren dat de beste remedie voor hoge prijzen hoge prijzen zijn. Er komt een moment dat de factor betaalbaarheid wegvalt, waardoor de vraag wordt vernietigd. Naarmate de wereldeconomie echter uit het dal van de pandemie klimt, zouden de prijzen moeten beginnen te matigen en zal de inflatie standaard tot rust komen.

De afgelopen maanden zijn de lonen sneller gestegen dan vóór de pandemie. Dit zou echter positief moeten zijn, want lage lonen vergroten uiteraard de ongelijkheid en de ingebakken sociale onrust. De lonen van werknemers zijn de laatste tijd echter gedaald wanneer het voor inflatie gecorrigeerde nettoloon wordt berekend. Dit overdreven gevoel van ongelijkheid heeft geleid tot de huidige golf van vakbondsacties.

Laten we terugkomen op de centrale beleidsvraag. Zullen hogere rentetarieven het aanbod van microchips voor de auto-industrie vergroten of petrostaten als Rusland dwingen meer olie op te pompen? Ik denk het niet. Zullen renteverhogingen voedselproducenten dwingen om de prijs van hun producten te verlagen, anders dan door standaard het mondiale inkomen te verlagen, zodat mensen uiteindelijk minder gaan eten en misschien een overvloed veroorzaken? Nauwelijks waarschijnlijk.

Wie betaalt?

Studies hebben in feite aangetoond dat hogere rentetarieven het voor bedrijven moeilijker kunnen maken om te investeren op een manier die tekorten in het aanbod helpt verlichten. Er zijn vele andere manieren waarop hogere rentevoeten de inflatiedruk kunnen verergeren omdat banken geld duurder maken. Wie zal uiteindelijk betalen? Ja, je hebt het begrepen. Wij ALLEN.

Eerlijk gezegd zijn renteverhogingen alleen een zeer bot instrument en zijn ze uitgegroeid tot de snelste remedie van de centrale banken. Maar zoals alle harde medicijnen, zijn ze alleen nuttig als ze snel worden toegediend, voordat de kwalen zich vastzetten en verankeren.

Er is tegenwoordig zo veel dat niet klopt. Zelfs goed gericht fiscaal en monetair beleid stuit op obstakels. Neem bijvoorbeeld de hoge huren. Het Verenigd Koninkrijk heeft de immigratiecijfers zien stijgen, maar dat gebeurde op een moment dat er een chronisch woningtekort is. Dit tekort heeft een klimaat van hoge huren in de hand gewerkt, dat zeker nog zal worden verergerd door de hogere rente die verhuurders moeten betalen.

Na meer dan tien jaar ongekend lage rente was normalisering uiteindelijk onvermijdelijk. Maar de rente verder verhogen dan wat normaal wordt geacht om de inflatie snel tot bedaren te brengen, betekent niet alleen pijn op dit moment, maar kan, zoals alle slechte proefmedicijnen, leiden tot een aantal van die gevreesde onbedoelde gevolgen op een moment dat we geen verdere economische schokken nodig hebben.

Author

Douglas Hughes is a UK-based writer producing general interest articles ranging from travel pieces to classic motoring. 

Douglas Hughes