De Britse pantomime is een traditioneel kerstvermaak waarbij voorraadfiguren met denkbeeldige gevaren worden geconfronteerd en publieksparticipatie wordt aangemoedigd ("Hij staat achter je!"), maar het toneelstuk maakt de kinderen nooit bang en het heeft altijd een happy end.

De Britse premier Boris Johnson zou een pantomime personage kunnen zijn: hij blust en raast, hij neemt de meest vreselijke risico's, en hij lijkt er mee weg te komen. Na zijn laatste verhuizing merkte een oudere Britse diplomaat vermoeid op dat "we eraan wennen om deel uit te maken van Johnson's pantomime", maar het zal deze keer misschien niet gelukkig aflopen.

"De handelsgesprekken zijn voorbij," zei de woordvoerder van Johnson afgelopen zaterdag. "De EU (Europese Unie) heeft ze effectief beëindigd door te zeggen dat ze hun onderhandelingspositie niet willen veranderen." De woordvoerder heeft het natuurlijk niet gezegd, maar Johnson wil zijn onderhandelingspositie ook niet veranderen.

De meeste onderhandelingen, met inbegrip van de huidige UK-EU gesprekken om te beslissen over de post-Brexit handelsrelatie tussen de voormalige partners, omvatten een 'chicken game' tegen het einde van de procedure. Eén partij, meestal degene die het niet zo goed doet in de besprekingen, dreigt alles op te blazen en weg te lopen.

Met Johnson was dat praktisch gegarandeerd. Hij staat bekend om het stellen van deadlines en het maken van loze dreigementen over wat er zal gebeuren als hij tegen die tijd zijn zin niet krijgt. Michel Barnier, de hoofdonderhandelaar van de EU, heeft hem er vorige week zelfs belachelijk voor gemaakt. "Het is de derde unilaterale deadline die Johnson heeft opgelegd zonder overeenkomst," zei Barnier. "We hebben nog steeds tijd."

Een post-Brexit handelsovereenkomst, niet geweldig voor Groot-Brittannië maar veel beter dan niets, is nog steeds heel goed mogelijk. Het probleem is dat Johnson afgelopen december de verkiezingen won door te zeggen dat hij "absoluut" kon garanderen dat hij een "fantastisch" vrijhandelsakkoord zou krijgen. Inderdaad, het was "ovenklaar". Johnson moet geweten hebben dat dat toen al pure fantasie was. Maar het betekent dat hij nu een paar spraakmakende 'overwinningen' moet hebben om te verdoezelen dat de handelsovereenkomst na afloop van het 'overgangsjaar' van Groot-Brittannië op 31 december (als die er is) een ellendig kleinigheidje zal zijn, dat in de verste verte niet te vergelijken is met de volledige vrijhandel die het Verenigd Koninkrijk als lid van de EU genoot.

Bij handelsbesprekingen is het de grotere economie die roept dat Johnson moet geweten hebben dat het zelfs in die tijd pure fantasie was. Maar het betekent dat hij nu een paar spraakmakende 'overwinningen' moet hebben om te verdoezelen dat de handelsovereenkomst na afloop van het 'overgangsjaar' van Groot-Brittannië op 31 december (als die er is) een ellendig kleinigheidje zal zijn, dat in de verste verte niet te vergelijken is met de volledig vrije handel die het Verenigd Koninkrijk als lid van de EU genoot.

Dus probeert Johnson een paar symbolische overwinningen los te laten door te dreigen dat hij er zonder deal vandoor gaat. Het is zeer onwaarschijnlijk dat dit zal lukken, want hij 'speelt chicken' met een tegenstander die een zeer grote vrachtwagen bestuurt (EU-bevolking 450 miljoen mensen, BBP 16 biljoen dollar), terwijl hij in een Mini rijdt (UK-bevolking 68 miljoen, BBP 2,8 biljoen dollar).

In handelsonderhandelingen is het de grotere economie die de toon aangeeft, dus de EU-onderhandelaars gaan ervan uit dat Johnson gewoon bluft. Immers, ze noemden een vrij gelijkaardige bluf van zijn laatste jaar en hij verkruimelde. Ze gaan er zeker van uit dat hij gewoon een kortstondige show van trotsering zal maken, en dan weer terug zal komen zoals de vorige keer.

In theorie zouden ze gelijk moeten hebben, want Groot-Brittannië zou veel meer schade lijden dan de EU als er geen handelsovereenkomst is. Echter, Johnson's premier is veilig, hoe teleurgesteld en boos de kiezers ook worden, omdat hij een grote meerderheid in het parlement heeft en de volgende verkiezing nog vier jaar duurt.

Zijn greep op het ambt is echter niet veilig als de fanatieke Brexiters in zijn eigen partij besluiten dat hij heeft gefaald. Zijn uiteindelijke beslissing zal worden gedreven door welke uitkomst hem politiek gezien meer schade toebrengt binnen zijn eigen partij, en dat is een kwestie van schijn.

Als volwassenen in de zaal zouden de diplomaten van de Europese Unie nu een manier moeten bedenken waarop Johnson zijn nederlaag kan verdoezelen, maar er zijn weinig tekenen dat dit gebeurt. Hun minachting voor Johnson's tactiek kan betekenen dat ze er niet in slagen hem een reddingslijn te werpen - en Johnson, die bekend staat om zijn getouwtrek, kan zo lang wachten dat de tijd opraakt.

De tijd is krap, en er zijn veel concurrerende eisen aan de aandacht van elke regering. Bijna elk land in Europa heeft te maken met toenemende COVID-19 infecties, en de Britse regering is al afgeleid door een groeiende opstand tegen haar incompetente aanpak van de pandemie. De handelsbesprekingen tussen het VK en de EU zullen worden voortgezet, met time-outs voor slecht gedrag, maar het is mogelijk dat ze het niet halen.

De deadline van eind december is reëel. Als er op oudejaarsavond geen handelsovereenkomst is gesloten, zal de immense dagelijkse stroom van voedsel, medicijnen, just-in-time productiecomponenten en andere goederen over de grenzen tussen de EU en het Verenigd Koninkrijk tot stilstand komen als de douanebarrières omhoog gaan, en zal het in het Verenigd Koninkrijk een zeer grimmige winter worden.

De politieke overlevingsstrategie van Johnson zou er dan in bestaan de EU te demoniseren als verraderlijk en anti-Brits, waardoor de put voor een eventuele toekomstige samenwerking wordt vergiftigd. De volwassenen moeten echt hun zaakjes op orde krijgen, want Johnson gaat dat niet doen.

Author

Gwynne Dyer is an independent journalist whose articles are published in 45 countries.

Gwynne Dyer