Het tijdperk van gratis handbagage op vluchten binnen de Europese Unie loopt mogelijk ten einde. Controversiële wijzigingen aan Verordening (EU) 261/2004, de hoeksteen van de rechten van luchtreizigers op het continent in de afgelopen twee decennia, worden momenteel besproken in het Europees Parlement en zouden leiden tot een belangrijke vermindering van de rechten van reizigers, met name als het gaat om het meenemen van bagage aan boord.

De eerste fase van de hervorming werd op 5 juni goedgekeurd door de Raad van Ministers van de Europese Unie en betekende een keerpunt voor miljoenen passagiers. In de praktijk zou de voorgestelde verandering het einde betekenen van gratis handbagage van conventionele afmetingen, waardoor reizigers extra moeten betalen en de kosten van reizen binnen het Europese blok zouden stijgen. Het voorstel wordt gesteund door Polen, maar ondervindt sterke tegenstand van landen als Duitsland, Portugal, Slovenië en Spanje.

De nieuwe tekst zal nog ter stemming worden voorgelegd aan het Europees Parlement en als deze wordt goedgekeurd door de leden van het Europees Parlement, zullen passagiers moeten betalen voor de handbagage die ze tot nu toe gratis mochten meenemen in de cabine.

Anton Radchenko, expert op het gebied van passagiersrechten en CEO van AirAdvisor, legt uit dat het voorstel het concept van gratis handbagage herdefinieert door het te beperken tot een persoonlijk voorwerp met een maximale afmeting van 40x30x15 cm, dat onder de stoel voorin past.

"Dit is aanzienlijk kleiner dan de tassen die traditioneel worden geaccepteerd. De maatregel moet nog worden goedgekeurd door het Europees Parlement, maar het is nu al een ernstige waarschuwing: wat ooit een basisrecht was, kan een betaald voorrecht worden."

Radchenko is van mening dat deze herziening het werk van de nationale consumentenbeschermingsautoriteiten rechtstreeks ondermijnt. Als voorbeeld noemt hij Spanje, waar het ministerie van Consumentenzaken goedkope luchtvaartmaatschappijen een boete van 179 miljoen euro oplegde voor het illegaal in rekening brengen van bagage en het toewijzen van zitplaatsen, praktijken die met de nieuwe regels nu expliciet worden toegestaan. "Zelfs dit werk om consumenten te beschermen loopt nu gevaar", waarschuwt hij.

De expert wijst er ook op dat, als deze hervorming wordt goedgekeurd, 20 jaar vooruitgang in het verdedigen van consumentenrechten in Europa teniet wordt gedaan. "We gaan achteruit, juist in een tijd waarin het aantal vertragingen en onderbrekingen van vluchten over het hele continent toeneemt. Volgens schattingen van AirAdvisor en andere consumentenbeschermingsorganisaties zullen de rechten van 60% van de passagiers waarschijnlijk worden ingeperkt, zelfs als ze duidelijk schade ondervinden van annuleringen, vertragingen en oneerlijke tarieven die luchtvaartmaatschappijen in rekening brengen. Dit alles zal een bijzonder negatief effect hebben op diegenen die reizen op middellange- en langeafstandsroutes in Europa," waarschuwt de CEO van AirAdvisor.

"No show regel"

Naast het in rekening brengen van kosten voor handbagage, bevat de nieuwe verordening ook andere controversiële maatregelen. Anton Radchenko benadrukt de terugkeer van de zogenaamde "no-show regel", die luchtvaartmaatschappijen toestaat om de terugvlucht van een passagier automatisch te annuleren als deze niet aan boord is gegaan van de heenvlucht. "Dit is een ongekende tegenslag en zal enorme ongemakken veroorzaken voor burgers. Stel je voor dat je op het vliegveld aankomt en ontdekt dat je vlucht de dag ervoor is geannuleerd? Deze voorstellen van de Raad van de Europese Unie betekenen een duidelijke stap terug in de bescherming die consumenten wordt gegarandeerd", betreurt hij.

Compensatie

Een andere alarmerende maatregel is de drastische vermindering van het recht op compensatie in geval van vertragingen of annuleringen van vluchten. Experts benadrukken dat dit een ernstige terugslag is in de consumentenbescherming. Volgens Anton Radchenko ontmantelen de wijzigingen praktisch het recht van passagiers om gecompenseerd te worden voor verliezen, die vaak niet te overzien zijn, als gevolg van vluchtverstoringen. "Dit is een ernstige verzwakking van de garanties. Passagiers worden gestraft en hebben niet eens het recht om een klacht in te dienen."

De CEO van AirAdvisor zegt dat de goedkeuring van de nieuwe tekst miljoenen consumenten onbeschermd zal laten bij de steeds vaker voorkomende problemen in de Europese luchtvaart, de weg vrijmaakt voor misbruik door bedrijven en het vertrouwen in het luchtvervoerssysteem van het blok zal ondermijnen. Het door de EU-ministers goedgekeurde project verwatert of elimineert fundamentele beschermingen, zoals het recht op compensatie bij vertragingen van meer dan drie uur. Radchenko wijst erop dat passagiers met de nieuwe regels alleen compensatie kunnen eisen als de vertraging meer dan vier uur bedraagt op vluchten tot 3.500 km, of zes uur op langeafstandsvluchten. "Dit schept een gevaarlijk precedent, waarbij vertragingen de norm kunnen worden en luchtvaartmaatschappijen niet langer worden gestraft. De huidige regels zijn er om de orde en minimale verantwoordelijkheid in de sector te handhaven. De limiet van drie uur is al lang een wereldwijde standaard die luchtvaartmaatschappijen verantwoordelijk houdt. Door deze te verzwakken geven we de boodschap af dat de tijd en het ongemak van passagiers er niet meer toe doen."

De wijzigingen leiden ook tot een aanzienlijke verlaging van de compensatiebedragen. Voor middellangeafstandsroutes gaat het bedrag van 600 euro naar 300 euro. Voor langeafstandsvluchten zou het maximum 500 euro zijn.

Deze maatregelen hebben een sterke reactie uitgelokt in de sector en bij consumentenorganisaties. "De EU-ministers hebben de burgers in de steek gelaten en de kant van de luchtvaartmaatschappijen gekozen. Als deze veranderingen worden doorgevoerd, zal de maatschappij in shock achterblijven," bekritiseert Radchenko. Voor voorstanders van passagiersrechten betekent het voorstel niet alleen een financieel verlies voor reizigers, maar ook een symbolische klap voor de consumentenbescherming in de Europese Unie.