"In contexten van langdurige crisis, zoals de pandemie of de oorlog in Oekraïne, wordt slaap een gevoelig veld voor het uitdrukken van collectief psychologisch lijden, waarbij disfuncties aan het licht komen die vaak voorafgaan aan andere klinische symptomen," benadrukte Henrique Testa Vicente, onderzoeker aan het Instituto Superior Miguel Torga en auteur van de studie.

Gegevens uit het onderzoek "Slaappatronen en crisisgerelateerde dromen tijdens de COVID-19 pandemie en de Russisch-Oekraïense oorlog", afgerond in 2024 en gepubliceerd in maart van dit jaar, wijzen op een aanzienlijke toename van slaapstoornissen, een grotere herinnering daaraan en ook een intensivering van nachtmerries tijdens de pandemie.

Joana Proença Becker, professor aan het Instituto Superior Miguel Torga en co-auteur van het onderzoek, onthulde aan Lusa dat angst, bezorgdheid en schuldgevoelens tot de meest geïdentificeerde emoties behoorden in een steekproef van 1.700 deelnemers.

"Angst was groter tijdens de pandemie, omdat het een crisis was die de Portugezen direct trof, terwijl de oorlog een plaatsvervangende ervaring was, die mensen volgden via de media en een grotere impact had op hun financiën, wat onzekerheid en stress veroorzaakte," legde ze uit.

Volgens Joana Proença Becker zijn dromen niet alleen een weerspiegeling van angst, bezorgdheid en schuld.

"Ze onthullen ook de onbewuste strategieën van emotionele verwerking in het gezicht van collectief lijden," voegde hij eraan toe.

Voor Henrique Testa Vicente benadrukken de resultaten het belang van het begrijpen van slaap, niet alleen als een essentiële fysiologische functie, maar ook als een spiegel van de sociale en emotionele spanningen die door de samenleving lopen.

"Moderne samenlevingen hebben de neiging om de invloed van grootschalige ervaringen op de meest intieme en subjectieve ritmes van individuen te onderschatten. Het is echter juist in deze subjectieve gebieden - zoals slaap en dromen - dat we 'aanwijzingen' vinden over de emotionele toestand van mensen en de manier waarop ze, bewust of onbewust, hun ervaringen verwerken," zei hij.

In de context van oorlog laat het onderzoek zien dat de Portugezen hogere niveaus van verdriet, woede en lichamelijke ongemakken, zoals pijn, kou of verlamming, vertoonden.

"Deze indicatoren moeten worden gelezen als tekenen van een diepe emotionele impact, zelfs bij bevolkingsgroepen die niet direct betrokken zijn bij de conflicten. Door deze symptomen te identificeren kunnen we beter begrijpen hoe mensen worden beïnvloed en waar we dringend moeten ingrijpen vanuit het oogpunt van geestelijke gezondheid," aldus Joana Proença Becker.

De studie onderzocht de slaapduur, de tijd die elke persoon nodig heeft om in slaap te vallen (slaaplatentie), nachtelijk ontwaken, slaperigheid overdag en ook de algehele kwaliteit van de slaap, evenals de frequentie van dromen en nachtmerries.

Volgens de professor concludeerde deze analyse dat de emotionele en zintuiglijke dimensies van dromen een alternatief perspectief bieden op de onderbewuste of onbewuste verwerking van deze wereldgebeurtenissen.

"De psychologische en psychosociale impact van collectieve crises is veel groter dan we ons voorstellen. De Portugezen hebben geleden, en lijden nog steeds, zelfs als ze dat onbewust doen, en dit wordt weerspiegeld in de slaappatronen en droomervaringen die ze beschrijven," beweerde hij, en waarschuwde voor de "behoefte aan meer geïntegreerd overheidsbeleid" dat slaap en geestelijke gezondheid beschouwt als "onderling afhankelijke dimensies in de reactie op toekomstige sociale, gezondheids- of geopolitieke crises."

Acties zoals het bevorderen van een goede slaaphygiëne, het creëren van ruimtes voor emotioneel luisteren en het versterken van psychologische ondersteuning zijn voorbeelden die door onderzoekers worden gegeven en die "strategische prioriteiten zouden moeten zijn in perioden van instabiliteit".