Het evenement zal onvermijdelijk debatten op gang brengen, niet alleen in de regeringskringen maar ook in de particuliere sector, die ook aanwezig zal zijn op de conferentie. Er zal van bedrijven worden geëist dat ze hun sociale en milieu-impact heroverwegen, en de verwachting is dat de bijeenkomst uiteindelijk belangrijke inzichten zal opleveren voor het ontwikkelen van MVO-oplossingen in Latijns-Amerika - waarCOP30 zal plaatsvinden - en wereldwijd.

Omdat het de allereerste Conferentie van de Partijen is die plaatsvindt in Brazilië, een belangrijke leider in het Zuiden, zal de locatie ongetwijfeld van invloed zijn op veel van de gesprekken die hieruit voortvloeien, aangezien het gastland waarschijnlijk zijn positie zal gebruiken om het discours vorm te geven. Dit is des te symbolischer omdat de gaststad Belém midden in het Amazonewoud ligt, een van de meest iconische natuurmonumenten van onze planeet.

Niet alleen de geografische context is belangrijk, maar ook de timing. Dit is de laatste COP voor de deadline van 2025 voor landen om nieuwe, ambitieuzere Nationally Determined Contributions (NDC's) in te dienen. Dit zijn de toezeggingen die elk land presenteert als plan om de 2030-doelstellingen te halen die in 2015 zijn vastgelegd in de Overeenkomst van Parijs.

Al deze elementen zullen de landen in het Zuiden aanmoedigen om de landen in het Noorden aan te zetten tot het nemen van verantwoordelijkheid en aansprakelijkheid bij het aanpakken van klimaatrechtvaardigheid, door te investeren in een plan waarin kwetsbare en gemarginaliseerde gemeenschappen zeggenschap krijgen en kunnen deelnemen aan het besluitvormingsproces om oplossingen te ontwikkelen, met eisen zoals de financiering van milieufondsen en rechtvaardigheid.


Klimaatrechtvaardigheid op COP30: agenda en discussies

Een belangrijk aspect van het raamwerk voor klimaatrechtvaardigheid is ethisch van aard: hoe meer een land bijdraagt aan de milieucrisis - nu of in het verleden - hoe meer het verantwoordelijk zou moeten zijn voor de aanpak ervan. Aan de andere kant moeten gemeenschappen, die vaak aan de ontvangende kant van de problemen zitten en deel kunnen uitmaken van de oplossing, hun eerlijke ruimte en een gelijkwaardige rol in het besluitvormingsproces krijgen.

Dit idee is gebaseerd op het principe van "Common But Differentiated Responsibilities and Respective Capabilities" (CBDR-RC) onder het "Raamverdrag van de Verenigde Naties inzake Klimaatverandering" (UNFCCC), dat in aanmerking neemt dat verantwoordelijkheden gebaseerd moeten zijn op historische bijdragen aan het probleem en economische mogelijkheden om verandering mogelijk te maken.

Financiering

Er zijn verschillende manieren waarop klimaatrechtvaardigheid zal worden aangepakt tijdens COP30, de eerste is financiering. Een van de belangrijkste discussies over dit onderwerp zal waarschijnlijk gaan over de heronderhandeling van de New Collective Quantified Goal (NCQG).

In 2024, tijdens COP29 in Bakoe, werd vastgesteld dat het eerder overeengekomen bedrag van 300 miljard dollar tegen 2025 jaarlijks zou moeten worden gemobiliseerd voor de ontwikkeling van milieuacties in landen in het Zuiden, waarmee het bedrag werd verhoogd ten opzichte van het vorige doel van 100 miljard dollar.

Brazilië zal echter proberen deze cijfers op te krikken. Het land is van mening (gesteund door andere landen) dat er meer nodig is om de huidige klimaatsituatie aan te pakken en mikt op 1,3 biljoen dollar - een gewaagd bedrag dat een enorme stijging impliceert. Dit zal een enorme uitdaging zijn voor het gastland, dat vertrouwt op zijn diplomatieke tradities om deals te sluiten met rijkere landen om dergelijke investeringen binnen te halen.

Daarnaast zal de Braziliaanse regering een ander project voorstellen, de Tropical Forest Forever Facility (TFFF), die zal fungeren als een financieringsfonds van het Noorden dat landen beloont voor het behoud van hun bossen. Dit geld zal naar verwachting opnieuw worden geïnvesteerd in bosbehoud, waarbij lokale gemeenschappen worden gefinancierd om ervoor te zorgen dat deze natuurlijke omgevingen beschermd blijven.

Een verschuiving in het discours is een krachtig middel voor het Zuiden om zich sterk te maken. Het idee dat landen in het Noorden deze projecten financieren als liefdadigheid moet worden vervangen door een idee van verplichting, vergelijkbaar met een schuld die ze de rest van de planeet verschuldigd zijn, aangezien zij de grootste bijdrage leveren aan de klimaatcrisis.

Inheemse volkeren in de schijnwerpers

Omdat COP30 wordt gehouden in het Amazonewoud, is de verwachting groot dat lokale gemeenschappen, inheemse leiders en andere bewegingen uit het Zuiden de kans zullen aangrijpen om een standpunt in te nemen en hun stem te laten horen in discussies over klimaatrechtvaardigheid - niet alleen tijdens nevenevenementen, maar ook tijdens de plenaire vergaderingen.

Dit is een ongekend platform voor inheemse volken om vanaf de drempel van hun grondgebied hun stem te laten horen aan de wereld en hun impact als beschermers van de bossen te demonstreren. De agenda is erop gericht om het directe verband tussen deze gemeenschappen en klimaatmitigatie te verduidelijken.

Een belangrijke eis is echter om deze individuen op te nemen in besluitvormingsprocessen en ervoor te zorgen dat hun stem gelijkwaardig is aan die van historisch sterkere politieke groepen. Dit proces is niet nieuw en is een echo van debatten die plaatsvonden op de Conferentie van Bonn afgelopen juni.

Tijdens de bijeenkomst in Bonn uitten de Braziliaanse NGO's op het gebied van milieu en sociale zaken, samen met het COP30-voorzitterschap, hun bezorgdheid over het feit dat de financieringsfondsen onvoldoende rekening houden met de behoeften van traditionele volken en gemeenschappen in de plannen.

Een van de meest dringende verzoeken van inheemse groepen is de toepassing van het Free, Prior, and Informed Consent (FPIC) principe, een kader dat het belang benadrukt van klimaatprojecten en -beleid waarbij de inheemse bevolking wordt geraadpleegd en toestemming wordt verkregen voordat deze projecten plaatsvinden op of van invloed zijn op hun land.

Door deze gemeenschappen te betrekken bij het ontwerp van dergelijke projecten wordt ervoor gezorgd dat er daadwerkelijk rekening wordt gehouden met hun perspectief op natuur, cultuur en lokale belangen.

Naast het vermijden van machtige spelers met belangen die misschien niet overeenkomen met duurzaamheidsdoelen die hun acties sturen, brengt gelijke deelname van inheemse volken ook kennis op tafel, die echt nuttig is bij het aanpakken van enkele van de meest dringende problemen waar we midden in deze klimaatcrisis mee te maken hebben.


COP30 en klimaatrechtvaardigheid: Uitdagingen

Er wordt verwacht dat sommige landen uit het Noorden zich zullen verzetten tegen het idee om meer fondsen toe te wijzen voor de financiering, wat een uitdaging vormt die waarschijnlijk zal leiden tot gespannen onderhandelingen.

Dit is met name opmerkelijk in het licht van de meest recente houding van de VS ten opzichte van milieukwesties. Het presidentschap van Donald Trump is openlijk gekant tegen acties voor klimaatrechtvaardigheid en heeft, als het land met de grootste economie ter wereld, aanzienlijke invloed op zaken. Deze houding kan nog worden overgenomen door anderen.

De kwestie van het opnemen van inheemse rechten en het laten horen van hun stem kan ook tot spanning leiden, omdat deze groepen vaak op heel andere manieren opereren dan bijvoorbeeld machtige bedrijven. Dit verschil in belangen zal zeker botsen tijdens arbitrages en vormt een grote uitdaging die de onderhandelaars zullen moeten aangaan en overwinnen.

Het leiderschap van Brazilië tijdens het evenement kan ook worden gezien als een tweesnijdend zwaard. Aan de ene kant heeft het land een sterke economie, een belangrijke factor die van invloed kan zijn op de debatten en de nodige steun kan bieden aan landen van het Zuiden om hun zaak en argumenten te presenteren. Aan de andere kant heeft de Zuid-Amerikaanse reus zijn tegenstrijdigheden, die gemakkelijk kunnen worden blootgelegd aan de andere kant van de onderhandelingstafel.

Een onderwerp dat zeker aan de orde zal komen, zijn de plannen van de Braziliaanse regering om olie te exploreren in de Equatoriale Marge, vlakbij de monding van de Amazonerivier. Dit project kan niet alleen gevolgen hebben voor het lokale milieu, met een hoog risico op lekkages die ongekende verwoestingen kunnen aanrichten, maar ook voor lokale gemeenschappen.

Andere Braziliaanse belangenconflicten zijn de bouw in het verleden van verschillende stuwdammen in het Amazonegebied, waardoor inheemse mensen op de vlucht sloegen en het natuurlijke evenwicht in grote gebieden werd vernietigd, ondanks het verzet van deze gemeenschappen tegen de projecten. Deze acties kunnen worden gezien als hypocrisie, waarbij de noordelijke landen het gebruiken als een argument voor hypocrisie dat Brazilië in zijn eigen achtertuin niet doet wat het op wereldschaal predikt.


Een belangrijke test: De nalatenschap van COP30

De Conferentie van de Partijen van dit jaar kan een cruciaal moment zijn voor de aanpak van de milieucrisis. De context maakt het een perfecte gelegenheid voor het Zuiden, onder leiding van Brazilië, om de inzet te verhogen en het Noorden onder druk te zetten om meer toezeggingen te doen. De onderhandelingen zullen naar verwachting echter gespannen zijn, vooral gezien de Braziliaanse tegenstrijdigheden en de waarschijnlijke weerstand van het mondiale Noorden.

De erfenis die Belém zal nalaten is een belangrijke indicator voor de vraag of wij, als groep, de geopolitieke en ideologische hindernissen kunnen overstijgen om antwoorden te vinden die gebaseerd zijn op klimaatrechtvaardigheid. Hiervoor moeten tastbare oplossingen en rechtvaardige kansen worden geboden om de klimaatnood waarin we ons bevinden aan te pakken.

Door Henrique Castro Barbosa.